فضا، پهنهای عظیم و بیانتها، همیشه انسانها را مجذوب کرده است. از زمانی که بشر اولین بار به آسمانها نگاه کرد و به درک محدود خود از کهکشانها پی برد، آرزوی کشف اسرار نهفته در این اقیانوس سیاه و وسیع به ذهن او خطور کرد. در طول تاریخ، دانشمندان و منجمان با ابزارهای ابتدایی و سپس با تکنولوژیهای پیشرفته، تلاش کردهاند به کنجکاوی خود در مورد این پهنه بینهایت پاسخ دهند. اما همچنان نکات بسیاری از جهان فراسوی زمین ناشناخته و حتی غیرقابل باور باقی مانده است. در این مقاله به بررسی چندین دانستنی شگفتانگیز و ناشناخته از فضا خواهیم پرداخت که مطمئناً ذهن شما را به چالش خواهد کشید.
۱. صدای فضا: دنیای بیصدای پرسروصدا
اگرچه فضای بین سیارهای خلا است و هیچ هوا یا مولکولی برای انتقال صدا در آن وجود ندارد، اما این بدان معنا نیست که فضا بیصدا است. در واقع، امواج صوتی میتوانند از طریق پلاسما (نوعی گاز یونیزهشده که در فضا فراوان است) منتقل شوند. ناسا و دیگر سازمانهای فضایی با استفاده از ابزارهای مخصوص توانستهاند صداهایی را که از کهکشانهای دور و دیگر اجرام فضایی به گوش میرسد ضبط و به فرکانسهای قابل شنیدن توسط انسان تبدیل کنند. این اصوات، شامل امواج رادیویی و الکترومغناطیسی ناشی از پدیدههایی چون خورشید، سیاهچالهها و حتی سیارات میشود. تصور اینکه کهکشانی چندین میلیون سال نوری دورتر از ما میتواند “صدا” داشته باشد، واقعاً حیرتانگیز است!
۲. سیاهچالهها: حفرههایی در زمان و مکان
سیاهچالهها یکی از عجیبترین و مبهمترین پدیدههای فضایی هستند. این اجرام عظیم دارای نیروی گرانشی بسیار قوی هستند که حتی نور نیز نمیتواند از آنها بگریزد. از دید فیزیک نظری، سیاهچالهها میتوانند زمان و مکان را تغییر دهند. برای یک ناظر خارجی، اگر جسمی به یک سیاهچاله نزدیک شود، به نظر میرسد که زمان برای آن جسم کند میشود تا اینکه به طور کامل متوقف شود. این به دلیل شدت گرانش سیاهچاله است که بر زمان اثر میگذارد. نکته شگفتانگیز این است که برخی فیزیکدانان معتقدند سیاهچالهها ممکن است به “پلهای اینشتین-روزن” یا کرمچالهها متصل باشند که به دو نقطه مختلف از زمان و مکان متصل هستند.
۳. باران الماس در سیارات مشتری و زحل
بارش باران در زمین پدیدهای عادی و طبیعی است، اما در برخی از سیارات منظومه شمسی، بارانها به طرز حیرتانگیزی متفاوت هستند. در سیارات مشتری و زحل، شرایط جوی به گونهای است که بر اساس تحقیقات دانشمندان، ممکن است بارانهایی از الماس شکل بگیرد. در این سیارات، فشارهای فوقالعاده بالا باعث میشود که متان موجود در جو این سیارات به اتمهای کربن شکسته شود. این کربنها سپس به شکل کریستالهای الماس در اتمسفر سیارات متراکم میشوند و به سوی سطح سیاره فرو میریزند.
۴. سیارهای که “عقبکی” میچرخد
سیاره زهره، دومین سیاره نزدیک به خورشید، دارای چرخشی کاملاً متفاوت از بقیه سیارات منظومه شمسی است. زهره برخلاف سایر سیارات به دور محور خود در جهت عقربههای ساعت میچرخد، در حالی که بیشتر سیارات به صورت پادساعتگرد میچرخند. به این چرخش معکوس “چرخش عقبکی” میگویند. همچنین، یک روز در زهره (مدت زمانی که سیاره به دور محور خود میچرخد) طولانیتر از یک سال زهره است (زمانی که سیاره به دور خورشید میچرخد)! به عبارت دیگر، زهره بیشتر از آنچه به دور خورشید بچرخد، به دور خود میچرخد.
۵. مواد تاریک: ۸۵ درصد از جهان ناپیداست
جهانی که ما میشناسیم و میبینیم تنها بخش کوچکی از کل هستی است. دانشمندان بر این باورند که حدود ۸۵ درصد از جرم جهان از موادی به نام “ماده تاریک” تشکیل شده است. این ماده نه نور تولید میکند و نه با نور تعامل دارد، بنابراین نمیتوان آن را بهطور مستقیم مشاهده کرد. اما تاثیرات گرانشی آن بر اجرام قابل مشاهده در فضا مشهود است. کشف و درک ماده تاریک یکی از بزرگترین معماهای علمی قرن اخیر است. هیچکس دقیقاً نمیداند این ماده چیست، اما نظریهها نشان میدهد که نقش مهمی در تشکیل کهکشانها و توزیع جرم در جهان دارد.
۶. کیهان در حال انبساط: جهان رو به گسترش
یکی از دستاوردهای شگفتانگیز علمی قرن بیستم این بود که جهان در حال انبساط است. این کشف از طریق بررسی نور کهکشانهای دوردست و پدیدهای به نام “انتقال به سرخ” (Redshift) صورت گرفت. به این معنا که کهکشانهای دورتر با سرعت بیشتری از ما دور میشوند. این نظریه منجر به مدل “بیگ بنگ” شد، که بیان میکند جهان از یک نقطه بسیار متراکم و داغ حدود ۱۳.۸ میلیارد سال پیش آغاز شده است. اکنون یکی از پرسشهای اصلی در علم کیهانشناسی این است که آیا این انبساط تا ابد ادامه خواهد داشت، یا اینکه روزی جهان به نقطهای میرسد که دوباره شروع به فروپاشی میکند.
۷. انرژی تاریک: نیروی ناشناختهای که جهان را به پیش میبرد
در کنار ماده تاریک، کیهانشناسان با یک معمای بزرگ دیگر نیز روبرو هستند: انرژی تاریک. این انرژی ناشناخته که حدود ۶۸ درصد از کل انرژی جهان را تشکیل میدهد، عامل اصلی انبساط سریع جهان است. انرژی تاریک برعکس گرانش عمل میکند؛ یعنی به جای اینکه اجرام را به یکدیگر جذب کند، باعث میشود که فضا بین اجرام گسترش یابد. همچنان که تحقیقات در مورد انرژی تاریک ادامه دارد، مشخص نیست این انرژی دقیقاً چیست و چگونه کار میکند، اما قطعاً یکی از بزرگترین چالشهای علمی قرن پیش روست.
۸. ستارگان دوتایی: زمانی که دو ستاره به هم میپیوندند
یکی از پدیدههای شگفتانگیز در جهان، ستارگان دوتایی هستند. در این سیستمها، دو ستاره به دور یک مرکز جرم مشترک میچرخند. گاهی این ستارگان میتوانند با یکدیگر ادغام شده و یک ابرنواختر یا نوعی انفجار عظیم ایجاد کنند. این انفجارها میتوانند باعث پراکندگی عناصر سنگین در فضا شوند، عناصری که در نهایت ممکن است به شکلگیری سیارات و حتی حیات منجر شوند. ستارگان دوتایی نمونهای از تعاملات پیچیده و پرانرژی در فضا هستند که درک آنها میتواند به ما کمک کند تا فرآیندهای شکلگیری جهان را بهتر بشناسیم.
۹. کهکشان راه شیری: خانهای در حرکت
ما در کهکشانی به نام “راه شیری” زندگی میکنیم، اما این کهکشان در حال سکون نیست. در واقع، راه شیری با سرعتی بالغ بر ۲.۱ میلیون کیلومتر در ساعت به سمت کهکشان آندرومدا حرکت میکند. این دو کهکشان در حدود ۴.۵ میلیارد سال آینده با هم برخورد خواهند کرد و کهکشان جدیدی را تشکیل خواهند داد. البته، این برخورد به معنای نابودی نیست؛ بلکه بسیاری از ستارگان و سیارات به حرکت خود ادامه خواهند داد و فقط شکل کلی کهکشانها تغییر خواهد کرد.
